Пребарај го блогов

четврток, август 12, 2010

Сонца на чинија откриени на Кокино

Сонца на чинија откриени на Кокино

На локалитетот се појавиле и маркери за две големи ѕвезди Бетелгез и Алдебаран

Катерина Богоева
Фрагменти од чинија со изгравирани сонца се пронајдени на локалитетот Кокино во текот на последните археолошки истражувања, како потврда на сознанијата дека локалитетот е светилиште на сонцето. Ова деновиве го изјави Јовица Станковски, археолог и раководител на истражувањата, кој наодот го нарече еден од најексклузивните откриени годинава на исто така новооткриената северна тераса. На неа некогашните жители ги одржувале своите обреди и на сонцето му принесувале дарови во керамички садови.

„Фрагментот многу не' израдува и сега прв пат и го објавуваме. Станува збор за повеќе такви фрагменти во различна големина кои сочинувале половина сад, најверојатно чинија, чии остатоци треба дополнително да ги откриваме. На таа чинија има декорација од врежани брановидни линии, што бил познат начин на декорирање од втората половина на вториот милениум пред нашата ера, некаде од 1300-1200 година пр.н.е. Но, досега не се случило да се појават изгравирани сонца што говори дека станува збор за дар наменет за сонцето. Ова е исклучителен наод, исклучителен дар кој може да се спореди со колачот за слава што се декорира денеска.

Откритието ги изненади присутните археолози на терен, меѓу кои имаше и еден археолог од Белград и еден американец. Кокино со ова уште еднаш потврди дека е голем локалитет во кој се изведувани повеќе планински обреди. До сега, од нив реконструиравме три, еден за сонцето, втор обред при кој се закопуваат дарови поврзани со култот на големата Божица Мајка и третиот, на кој кој никаде во светот сеуште не му се знае значењето, а се појавува одвреме навреме, е обредот со дарови што се закопуваат со земја, во кружно ограден простор со камења. Даровите се покриваат со камен, земја, со плочи или со глина, а во нив на Кокино сега не наоѓаме ништо. Тие можеби содржеле течности како мед, вино, млеко, масло кои испаруваат и поради тоа досега и не ги наоѓаме Ако содржеле жито ќе најдевме траги затоа што житото јагленисува“.

Истражувања на Кокино Станковски очекува годинава да продолжат, потсетувајќи дека на тоа ги обврзува и препораката од УНЕСКО, бидејќи за овој локалитет е поднесена апликација за прием на Светската листа на заштита на културното и природното наследство.

Северната тераса каде се наоѓал фрагментот со сонца е скоро комплетно е истражена, а археологот ја нарекува „свет обреден простор заграден со ѕид“.

„Ѕидот не бил висок, не бил ни многу широк. Го најдовме во неговата основа и сметаме дека се протегал во должина од сто метри. Широк е околу 120 см, а како и другите свети простори, бил можеби висок 70 - 80 см над земјата.Имал функција како со креда да го исцртува светиот, од останатиот простор. Се наоѓа на спротивната страна од приодот до локалитетот, а тоа е и една од карактеристиките на светите планини, пристапот секогаш да им е на страна осветлена од сонцето. Северната страна е всушност вештачки направена тераса,а со ѕидот и внатрешните подзидувања се оформувани мали простори каде се одржувани обредите. На тој начин светилиштето и од таа страна терасата го направила малку попристапно. Со последните истражувања всушност ги утврдивме основните димензии на тој свет простор, а по она што досега е познато во науката, тој спаѓа во релативно средни простори од таков вид“.

Станковски деновиве обелодени уште едно откритие на Кокино, нови маркери од каде се набљудувале ѕвездите од обредниот простор.

„Откривме огромна платформа од измазнет камен, од околу 15 метри квадратни која е совршено измазнета, скоро исполирана и очигледно претставувала простор од каде нешто се набљудувало. На хоризонтот бугарски и македонски астрономи пронајдоа соодветно нови маркери. Истражувањата ги вршеа астрономи од опсерваторијата во Стара Загора, Бугарија, Алексеј Стоев (директор на опсерваторијата) и астрономи од катедрата по астрономија при Природно -математичкиот факултет во Скопје. Набрзо ќе бидат готови комплетните резултати, каде ќе има и некои очекувани, но и неочекувани работи. На пример, неочекувано е за нас е што таму постојат маркери за две големи ѕвезди, за едни од најсјајните на северното небо, Бетелгез или Алфа Орион од соѕвездието Орион, и ѕвездата Алдебаран која е во соѕвездието Бик.

Тие се многу крупни и многу јасни, светли ѕвезди на небото. Се' уште работиме на нивното толкување, на нивното значење за некогашните жители на Кокино и за поврзаноста со изведуваните обреди. Еве како и досега и овој пат локалитетот не изненадува како на планот на археологијата, така и на планот на астрономијата.Ова е особено важно бидејќи во изминативе година - две немавме нови астрономски моменти“.

среда, август 11, 2010

Перивлепта е тест за Старо Нагоричане

Перивлепта е тест за Старо Нагоричане

Што им е заедничко на црквите „Света Богородица Перивлепта“ во Охрид и „Свети Ѓорѓија“ во Старо Нагоричане, Кумановско? Двете потекнуваат од 13 век, двете се фрескописани од Михајло и Евтихиј, двете се вклучени во светските антологии на византиски живопис, двете се во лоша состојба и двете ќе се реставрираат и ревитализираат во претстојниов период - делумно со домашна поддршка, делумно со странски грантови

 
 
  
Подготвителните работи за санирање на архитектурата и фрескописот на црквата „Света Богородица Перивлепта“ со грантот од американската амбасада се веќе почнати, а конзерваторската јавност со врвен интерес го исчекува процесот, кој треба да го спаси непроценливиот фрескопис во овој охридски храм од незапирливото влијание на влагата поради уште еден дополнителен факт - очекуваното продолжение на слични зафати и во црквата „Свети Ѓорѓија“ во Старо Нагоричане.

- Проблемот со фрескосликарството во црквата во Старо Нагоричане е речиси идентичен со проблемот во „Света Богородица Перивлепта“ во Охрид, па успешната работа на „Перивлепта“ ќе биде во голем дел повторена и на овој византиски храм во Кумановско - најавува Јулија Тричковска, поранешна проектна координаторка за овие два исклучителни споменици на културата, а сегашна експертка на УНЕСКО за заштита на културното наследство во Косово.

Што им е заедничко на црквите „Света Богородица Перивлепта“ во Охрид и „Свети Ѓорѓија“ во Старо Нагоричане, Кумановско?


„СВЕТИ КЛИМЕНТ“ ВО ОХРИД



„Света Богородица Перивлепта“ го пречека летниот празник Свети Климент викендов со непроменета состојба - влагата поради несоодветно изведениот покрив не го штеди фрескописот, вклучен во светската антологија на византиски живопис. Изградена во 13 век како црква посветена на Божјата мајка, Богородица, црквата подоцна го презела името на заштитникот на Охрид - свети Климент - и викендов, на летниот Свети Климент (постои и зимски, во декември), беше посетена од многу почитувачи на неговото име.

Но дури ни семоќниот светец не може да ја заштита црквата што го носи неговото име од „белата лента“ од соли што го разјадува непроценливиот фрескопис. Овој проблем е дијагностициран и од домашната стручна јавност уште пред десетина година, а последниве години, поради вклучените аларми на сите нивоа - невладини и владини - станува предмет на интерес и на меѓународни експерти од областа на заштитата.

Во исчекување обемна санација на објектот, која од Управата за заштита на културното наследство е најавена за идната година, во септември ќе се изврши интервенција на архитектурата и живописот со американски грант вреден 650 илјади долари.

Подготвителните работи за реализација на американскиот грант веќе се во тек.


„СВЕТИ ЃОРЃИ“ ВО СТАРО НАГОРИЧАНЕ



Црквата, пак, посветена на свети Ѓорѓи во Старо Нагоричане, со својата посебност и убавина во архитектурата, но и во фрескописот, претставува еден од бисерите на културното наследство на овие простори. Црквата, изградена во 1313 година, е живописана во 1317/18 година.

 Неодминливото значење на овој културен и духовен споменик лежи во зачуваниот фрескопис, изработен од познатите зографи Евтихиј и Михајло, кои како автори се јавуваат и во други цркви и манастири во земјава (освен во „Св. Богородица Перивлепта“ во Охрид и во манастирот „Св. Никита“ на падините на Скопската Црна Гора, но и во голем број вакви објекти надвор од земјава, на територијата на соседните балкански земји).

Фрескописот е изработен во палеолошки стил, со нагласена наративност, но и со изразена суптилност, фино стилизирање и одмереност во изразот.

За овој храм, според најавата на Тричковска, е најавено сигурно финансирање од ИПА-програмата на Европската комисија од над милион евра.

- Административните процедури во Европската Унија се подолготрајни така што ќе почекаме на нивното доделување (што е добро за да се видат првите резултати од интервенциите во „Перивлепта“ - вели Тричковска, истакнувајќи дека сложената апликација за овие европски фондови ја подготвиле луѓе од Управата за заштита.


МЕШАНИ ТИМОВИ



Градежните активности на „Богородица Перивлепта“ ќе ги раководи странски експерт - проф. Алкивиадес Препис од универзитетот „Џанти“ во Александрополис, Грција, експерт и на Советот на Европа и на УНЕСКО, а реставраторските работи околу фрескосликарството ќе ги води експертка од Италија, позната во конзерваторската работа на повеќе византиски споменици на Балканот (на пр. во црквата „Богородица Љевиска“ во Призрен).

- Во тек е формирање на националниот тим што ќе учествува во работите - вели Тричковска, која ќе биде вклучена како консултант.

Тричковска е критична кон вклучувањето на невладиниот сектор во алармирањето за состојбата на црквата.

- Не може објект од вакво значење да биде оставен на невладина организација - категорична е Тричковска, коментирајќи го вклучувањето на организацијата за културно наследство и педагогија „Македонида“ во алармирањето за состојбата на „Свети Климент“.

Двете цркви - „Свети Климент“ во Охрид и „Свети Ѓорѓија“ во Старо Нагоричане и се познати на стручната јавност, домашна и странска, поради вонредниот живопис, кој се вбројува во светските антологии на византиски фрескопис. Ревитализацијата на овие два објекти и на нивните живописи се тест за одговорноста на домашните раководства (политички и заштитарски) пред обврската за заштита на културното наследство, вклучено поради својата вредност во светската ризница.
 
   
Автор: Ј.Ф.

 

сабота, јули 31, 2010

Манастир Свети Отец Прохор Пчињски

http://spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs/slike/538.jpg
Манастир Свети Отец Прохор Пчињски

Триесетини километри јужно од Врање, два километра од границата со Македонија - на левата страна на реката Пчиња се наоѓа Манастирскиот комплекс посветен на Светиот Отец Прохор Пчињски. Како што видовме во предходниот пост на местото каде што починал Свети Отец Прохор Пчињски Роман IV Диоген (1067-1071) изградил базилика/еднокорабна црква како што му ветил на Светиот Отец - кога се сретнале во лов а Светиот Отец му предскажак дека ке стане Византиски Цар ... Во XI век или на почетокот на XII век Роман IV Диоген изградил скромна еднокорабна црква/базилика.
  • Политички догађаји који су се одиграли крајем Х и почетком XI века, морали су оставити трага у градитељству ове области. Победом Василија II (976-1025) над Самуилом, Византија је вратила раније изгубљене територије Балканског полуострва, што је захтевало реорганизовање политичке и црквене управе и стављење становништва под његов утицај. Царском повељом из 1020. године, Василије II реорганизовао је Охридску патријаршију, сада архиепископију, у којој се спомиње епископија Морзовишка, у чијем саставу је поред осталих места и Козјак - данас име планине у чијем подножју се налази манастир св. Прохора Пчињског. Њега је изградио византијски цар Роман IV Диоген (1067-1071), на молбу потоњег свеца и патрона храма Прохора Пчињског. Систематска археолошка ископавања уз свестранију анализу досадашњих сазнања, потврдила би тврдњу да је првобитна скромна једнобродна црква саграђена у XI веку или почетком XII столећа.
  • Једна од најопсежнијих обнова заслуга је краља Милутина, који је ангажовао 1316. или 1317. године солунске сликаре Михаила и Евтихија да осликају нови храм. После косовске битке манастир су разорили Османлије, а 1489. године обновио га је Марин из Кратова. Тада је осликан фрескама које се убрајају у најзначајније уметничке творевине свог времена. У 16. веку у манастиру је постојала сликарска радионица, чији су мајстори сликали фреске великих ликовних вредности у капели на јужној страни цркве.
По војувањата со Византија меѓу 1180-1190 српскиот Цар Немања ја освојува областа околу Врање.  Св. Сава во 1220 прави реорганизација на црквата во кралството на Србите каде веднаш видно место и се дава на Црквата посветена на Светиот Отец Прохор Пчињски. Светиот Крал Милутин 1316  или 1317 година ја реизградува Црквата и ја иконописува ангажирајки ги познатите сликари/иконописци Михаил и Евтихије, истите кои ја фрескоживописуваат Црквата Свети Ѓорѓи во Старо Нагоричане и "Св. Богородица Перивлепта” во Охрид. Сегашната монументална повеќеекуполна црква, изградена е 1898. година.Во самата црква има три слоја на фрескоживопис ... Моштите на светиот отец се сместени од десната стрна на олтарот. Од моштите тече Миро кое има посебно значение за верниците кои веруваат во исцелителските моќи на Мирото.

Манастирските конаци се изградени меѓу 1854 и 1862. године по заслуга на  Хаџи-Михаил Погачаревиќ, трговец од Врање. Конаците се неколкупати реобновувани за сега повторно да светнат со сиот сјај. Во нив има многу нови и современи содржин, огромен ресторант, сместувачки капацитети за ноќевање, конгресна сала ... При реконструкцијата на конаците секојпат се трудело да се задржи автентичноста.

За Република Македонија Манастирскиот комплекс посветен на Светиот Отец Прохор Пчињски има посебно значение поради одржувањето на Првото заседание на АСНОМ на 2 Август 1944  година, кога се удрени темелите на Македонската државност ...
http://i288.photobucket.com/albums/ll164/volanskopje/SkopjeKumanovo-Large.jpg
Попат до Манастирот Свети Отец Прохор Пчињски, можно е да посетите уште неколку локации зависно од вашата желба и расположиво бреме:
  1. На локацијата број еден може да се посетат пет цркви на едно место.5-те Цркви (Лавра) кај Дељадровце … близу Миладиновце и Рафинеријата ОКТА … … Манастирски комплекс Св. Ѓорѓи с. Дељадровце …
  2. Во Куманово има три цркви: Св.Никола, Света Троица и Св.Ѓорѓи.
  3. На оваа локација можете да го посетите меморијалниот споменик Заебарњак.
  4. На оваа локација можете да ја посетите Костоперска карпа и двете цркви св.Петка и св.Ѓорѓи
  5. Тука е прекрасната Црква Св.Ѓорѓи Старо Нагоричане
  6. Меморијален комплекс Пељинце.
  7. Манастир Свети Прохор Пчињски
  8. Кокино
  9. Бања Стрновац
Појдите, посетете го, доживејте го … попат изберете уше некоја од понудените локации на горната мапа … добра кафеана имате или во склоп на Бањата Стрновац или во Етно село … но има добар ресторан и во оквир на самиот Манастир.
 

Свети Отец Прохор Пчињски - Пустиножител ...

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/sr/b/bc/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%85%D0%BE%D1%80-%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0-%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B0.jpg 
Свети Отец Прохор Пчињски - Пустиножител ... стара икона

Под Пустиножители се подразбират луѓе кои со верба во бога се подвизуваат и го следат вистинскиот пат и начин на живот по пример на бога, трудејки се да го достигнат христијанското совршенство. Тие тоа вообичаено го правеле со осамување и аскетски живот во некое диво и пусто место, живејки далеку од заедниците на другите луѓе, дури далеку и од монашките братства, кои вообичаени се нивни почетни станици. Во таквиот начин на живот тие вообичаено се сместувале во некоја природна пештера, каде во близината имало извор на вода а јаделе тоа што го давала природата во сирова форма, корења, лисја, трева ... Молитвата, вербата во бога и следењето на божјиот пат е главна духовна храна на секој Пустиножител.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e4/OnuphriusByzantineIcon4thCentury.jpg
Пустињак Онуфрије Египатски из 4. века
  • Отшелник или пустињак је човек који је из духовних разлога отишао од света, да би живео на осамљеном, пустом месту. Пустињаци су се још називали и еремити (грч. ἔρημος - пустиња), анахорети (грч. ἀναχωρέω - повући се, узмицати) или монаси (грч. μόνος - сам, осамљен), премда су неки од ових назива временом добили одређенија значења.
  • Отшелничество, анахоретствоаскетическо отречение поради различни убеждения от цивилния живот с максимално ограничение от външни връзки и усамотен живот в пустинни места.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e3/10.19_sv_IvanRilski.jpg 
Македонија има богата историја на Пустиножители кои во нашите краишта се јавуваат околу Осоговските планини. Се работи за четворица пустиножители кои живееле во X и XI век. Првиот е св. Иван Рилски:
 http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Sv.Gavril_Lesnovski.jpg/250px-Sv.Gavril_Lesnovski.jpg
  • Прохор је рођен у првој половини 11. века од побожних родитеља, Јована и Ане, у околини Овчег поља. По Житију, Прохор је рано изучио књижне мудрости и у свему био бољи од својих вршњака. У духовном усхићењу он одлази у пештеру Нагоричинску (источно од Куманова), близу данашњег манастира Старо Нагоричино, где среће ловца Диогена. Прохор му прорече да ће постати цар и рече му: сети се и мене кад постанеш цар. То се и обистинило - Диоген поста византијски владар Роман IV Диоген (1067-1071). Житије даље казује да се пустиножитељ Прохор подвизавао тридесет година у планини Козјак (јужно од Врања), у једној малој пећини. Ту се и престави после шездесет и две године испосничког живота.
  • Прохор Пчински е роден в областта Овче поле в Северна Македония. Според житието му, след като възмъжава, напуска родителите си Йоан и Анна и се уединява в пещера край Старо Нагоричане, срещу църквата „Свети Георги“, където прекарва дълги години като отшелник. По-късно, поради заплахата от нападение на „диви хора“ (вероятно печенеги или кумани), Прохор се премества в планината Козяк над река Пчиня, близо до днешния град Враня.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Ioakim-Ososgovski_ot_Poganovo.jpg/160px-Ioakim-Ososgovski_ot_Poganovo.jpg
Во многу написи каде се споменуваат овие четворица Пустиножители се вели дека тие се браќа, но не се мисли на вистинско братско родство - туку на братско родство по начинот на кој живееле, по начинот на кој верувале во бога ... За сите четворица Пустиножители кои се спомнати погоре има нивни житија, кои најчесто се правени многу подоцна од времето во кое живееле.
http://i493.photobucket.com/albums/rr299/volan-sk/9-121Small.jpg?t=1251924675
Над црквата Свети Ѓорѓи во Старо Нагоричане е испосницата -пештерата во која првично престојувал Светиот Отец Прохор Пчински. Легендата вели дека ловејки во близина тогаш само ловец, Роман четвти Диоген во се сретнал со Светиот Отец Прохор Пчински кој му пророчил на Роман четврти Диоген дека ке стане Цар на Византија - воколку не ја убие срната која била на нишан на неговата стрела ...
http://i493.photobucket.com/albums/rr299/volan-sk/9-91Small-2.jpg?t=1252004827

http://i493.photobucket.com/albums/rr299/volan-sk/9-101Large-1.jpg?t=1251922042
 
http://i493.photobucket.com/albums/rr299/volan-sk/9-111Small.jpg?t=1251923089
Во продолжение ке се задржам со поголем осврт на Светиот Отец Прохор Пчињски. Во сите житија во кои е пишувано за Светиот Отец Прохор Пчињски не се спомнувани годините на раѓање и на смрта на Светиот Отец. Но спомнато е дека е роден во Овче Поле, во добростоечко семејство на неговите родители Јован и Ана. Тие долго време немале деца, но со верба во бога го добиле единствениот син кого го школувале. Не по воља на неговите родители Светиот Отец Прохор Пчињски под влијание на примерите од останатите троица Пустиножители и особено по углед на Св. Иван Рилски, и тој решил да се посвети на длабоката верба во бога и се одлучил на изолација каде ги правел своите подвизи.

За свое прво место далеку одбира една пештера која и ден денеска стои во близината на Црквата Свети Ѓорѓи во Старо Нагоричане. Во таа пештера тој престојувал цели триесетина години - го живеел животот кој го одбрал, следејки го божјиот пат и подвизувајки се.

Легендата вели дека тука се сретнува со тогашен ловец, кој подоцна ке постане византиски владар Роман IV Диоген (1067-1071). Роман IV Диоген  се спремал да убие една срна, која бегајки од ловецот дошла кај Светиот Отец Прохор Пчињски, кој по долгиот пустиножителски живоѕт веќе едвај да личел на човечко битие.  Роман IV Диоген се исплашил од старецот и почнал да бега. Светиот Отец Прохор Пчињски му довикнал да не се плаши бидејки и тој е човек - истовремено замолувајки го да не ја убива срната која била негова дружба. Му предскажал дека брзо ке ја фрли ловечката облека и ке ја замени со царска. Така и се случило, Роман IV Диоген женејки се со удовицата царицата Евдокије, супругата на Константина X (1059 - 1067) станува византиски цар и император.

На  Светиот Отец Прохор Пчињски Роман IV Диоген се сетил кога овој му дошол на сон и го подсетил за неговото пророчанство, дека неговата ловечка облека ке ја замени со царска. Во истиот сон барал да му се одолжи со тоа што ке изгради црква во местото каде што се сретнале. Роман IV Диоген  кога се разбудил потресен од сонот и неисполнетото ветување наредил веднашка да се појде и на местото каде се сретнале со Светиот Отец Прохор Пчињски и изградил базилика. Сакајки да му каже на Светиот Отец дека го исполнил ветувањето насекаде го барал. Светиот Отец во меѓувреме се преселува четириесетина километри североисточно од пештерата во која првично престојувал во Старо Нагоричане. Повторно му доаѓа во сон на Роман IV Диоген и му го кажува новото место каде нашол нова пештера и во која живеел нови триесетина години. Кога пошле таму, виделе дека во пештерата има само мошти од Светиот Отец. Легендата вели дека Роман IV Диоген трипати дење ги пренесувал коските - но тие ноќе се враќале во новата пештера, гаде Светиот Отец се упокоил. Тогаш ги товарил за да ги носи во Цариград. Но коските не се мрдале. Роман IV Диоген сватил дека желбата на Светиот Отец е моштите да останат тука . Роман IV Диоген прави уште една базилика на тоа место, со што го исполнува ветувањето.

Се чини дека највеќе напори да ги проучи сите житија на  Светиот Отец Прохор Пчињски прави Вера Стојчевска - Антиќ, АНХОРИТЕТОТ СВЕТИ ПРОХОР ПЧИЊСКИ.
Поважни написи:
 
Site Meter