Црква св. Ѓорѓи, Старо Нагоричане

SV. \OR\I, STARO NAGORI^ANE, KUMANOVSKO

	Vo seloto Staro Nagori~ane, vo blizina na gradot Kumanovo, se nao|a eden od najzna~ajnite spomenici na kulturata vo Makedonija. Toa e crkvata posvetena na sveti \or|i, ~ija posebnost i ubavina, kako vo odnos na arhitekturata, taka i vo odnos na slikarstvoto, odnosno freskopisot, pretstavuva eden od biserite na hristijanskite tvorbi na ovie prostori.
Crkva Sv. \or|i, s. Staro Nagori~ane, XIV vek

Za vreme na gradewe na crkvata se zema godinata 1313, iako e utvrdeno deka taa e podignata vrz temeli na postar sakralen objekt od XI vek, izgraden, spored staroto predanie, od strana na vizantiskiot car Roman IV Diogen (1067-1071). Godinata 1313 e spomenata vo natpisot {to se nao|a nad zapadnata vlezna vrata, dodeka na eden drug natpis od jugozapadniot yid od crkvata, e zabele`ano deka taa e `ivopisana vo 1317-18 godina.

Vo pogled na arhitekturata, crkvata e trikorabna gradba so forma na izdol`en vpi{an krst, a nad nea se izdigaat pet kupoli, edna golema osmostrana postavena vo centarot i ~etiri pomali kubiwa. Dolniot del od yidovite e podignat od klepan kamen, dodeka gornite delovi se izraboteni so naizmeni~no redewe na kamen i cigla, pri {to e postignata edna smirena i efektna koloritnost. Oltarnata apsida e bogato ras~leneta, odnatre polukru`na, a odnadvor petostrana vo gorniot del.

Posebnosta na crkvata se sostoi vo za~uvanata prvobitna oltarna pregrada, odnosno ikonostasot koj bil izraboten od kameni stolbovi, parapetni plo~i i ornamentira arhitraf. Tuka e zabele`an edinstven primer kaj nas na izrabotka na ikoni vo fresko tehnika. Na toj na~in, levo i desno od carskite dveri, pretstaveni se likovite na sv. \or|i i Bogorodica Pelagonitisa.

No, neodminlivoto zna~ewe na ovoj kulturen i duhoven spomenik le`i i vo za~uvaniot freskopis, izraboten od poznatite zografi Evtihij i Mihajlo, koi kako avtori se javuvaat i vo drugi crkvi i manastiri vo zemjava, kako {to se crkvata Sv. Bogorodica Perivleptos, poznata kako ohridskiot Sv. Kliment, manastirot Sv. Nikita na padinite na Skopskata Crna Gora vo blizina na Skopje, no i vo golem broj vakvi objekti nadvor od zemjava, na teritorijata na sosednite balkanski zemji. Freskopisot e izraboten vo paleolo{kiot stil od XIV vek, so naglasena narativnost, no i edna izrazena suptilnost, fino stilizirawe i odmerenost vo izrazot. Vpe~atlivi se portretite na ktitorite na crkvata, kralot Milutin i negovata mlada `ena Simonida, pretstaveni vo dolnata zona od severniot yid. Crkvata izobiluva so pretstavi na likovi na svetiteli, sceni od `ivotot, stradawata i ~udata na Isus Hristos, (“Raspjatie“; “Odewe na Golgota“; “Ka~uvawe na krstot“; “Podbivawe so Hrista“ itn), prisutni se ilustracii na kalendari, kako i portreti na lokalni svetiteli, sveti Kliment Ohridski, sveti Joakim Osogovski, sveti Prohor P~inski, za koj edno staro predanie raska`uva deka `iveel vo edna pe{tera vo blizina na crkvata pred taa da se izgradi.

M. Cvetanovska