Иконите и играњето со наследството

Коментар - Лилјана Грџо Дамовска
Иконите и играњето со наследството

Четири големи престолни икони изработени од познатиот Дичо Зограф пред десетина дена беа украдени од манастирот "Забел", во кумановското Старо Нагоричане. Сите беа од пред два века и сите се споменици на културата. Надлежните досега не ги најдоа ниту крадците, ниту иконите. Министерството за култура од целата оваа работа се оградува со молење, а Републичкиот завод за заштита на спомениците на културата со невидена леснотија ја префрли вината на "други институции". Виновник има, но никако гласно да биде посочен и повикан на одговорност.

Само последниве триесетина дена во тефтерот на засекогаш изгубените артефакти од нашата историја се 400 археолошки предмети од локалитетите во Струмичко, со булдожер уништени наоди од локалитетите во Велешко, Прилепско итн.

Импресивната колекција на археолошки предмети што зборуваат за исто таквата историја на нашите предци, сега, во почетокот на третиот милениум, за жал, од банално неприфатливи причини, се осиромашува.

А, Републичкиот завод за заштита на спомениците на културата е формиран токму затоа - да биде одговорен за заштита, чување и за обезбедување на спомениците. Украдените икони пред седум години се прогласени за споменици на културата. А, ако Заводот утврдил дека имателот на иконите не ги заштитува, односно во случајот, не ги чува, според Законот за заштитата, тој требало да преземе мерки, на сметка на тој што ги има. Предвидена е и можноста Заводот да ги ограничи сопственичките права на имателот, односно на црквата во Старо Нагоричане и да определи старателство. Тоа значи дека Заводот е директно одговорен за она што се случува со спомениците, зашто тој е над сите заводи за заштита. Токму затоа обврска на Министерството за култура е да побара одговорност.

Неодамнешната кражба на македонските икони е ниту прва, и како што сега стојат работите, веројатно ниту последна. Продажбата на предмети што се дел од богата македонската културна историја стана вносен бизнис за поединци, кој "процвета" последниве дваесетина години.

Токму затоа префрлањето на топката за утврдување на одговорност за она што се случува во заштитата на спомениците познавачите на состојбите ја нарекуваат "игра" во која играчите и резултатот се однапред познати.

Заради минататото, а уште повеќе заради сегашноста Министерството за култура конечно треба утврди ја одговорноста, да го посочи виновникот и најважно од си е да покаже дека е гардијан на артефактите и македонската историја. Ниту оваа постава на ресорното министерството, ниту предходна или идна гарнитура, не смее да си дозволи да се однесува неодговорно кон нашето културно наследство. Водењето грижа за наследството не е само прашање на конзервација на неколку предмети.

Нашата политиката треба да обезбеди археолошките наоди да бидат вклучени во утрешниот каталог на светското културно наследство, да застане на патот на збогатувањето нечии туѓи "збирки" зашто кога се имаат материјалните споменици, ретуширањето на историјата оди полесно. А докажано е дека само народите што ја чуваа својата историја останаа во атласот.

Сега, Министерството за култура е на потег. За промена - виновникот нека биде посочен и нека одговара!