Споменици на култура и археолошки локалитети - Куманово

Куманово

Куманово се наоѓа на североисточниот, дел на Република Македонија на надморска височина од 340 метри распространето од двете страни на реките Липковка и Којнарка.

"Населбата Куманово се наоѓа на територијата на Скопскиот санџак и претставува еден војводлак. Градот е украсен со многу реки, закитен со 600 куќи, покриени со керамиди.

Турскиот патеписец Евлија Челебија



Археолошки локалитети на територија на Куманово:

"Прибовце" с.Бедиње - ископувања 1978 год.

"Дрезга" с.Лопате - 1978, 1979 и 1980 год.

"Костоперска Карпа" - 1983 и 1987 год.

"На брег" - 1986 год.

"Кодра Зулфи" с.Никуштак - 1991 год.

"Градиште" с.Пелинце - 1989, 1990, 1994 год.

Локалитет "Дрезга", с.Лопате

Неолит (V-III милениум пред наша ера)

неолитскиот локалитет село Младо Нагоричане,

Најзначајно место во кумановскиот крај зазема локалитетот "Амам" с.Лопате, каде има мешање на елементи од косовско-јужноморавскиот и анзабегово-вршничкиот комплекс. Керамиката е со груба фактура, "кујнска" за секојдневна употрба, без орнаментика.

Локалитет "Амам" с.Лопате - Статуета од теракота /печена глина/;доцен неолит

Локалитет "Амам" с.Лопате - Жртвеник /печена глина/,Доцен неолит

Бронзено доба (III-втора половина на II милениум)

бронзено добскиот локалитет Градиште кај селото Пелинце

Локалитети: "Градина" и "Прибовце".

Најнови ископувања на локалитетот "Градиште" кај с.Пелинце на секторот "Две могили", откриен археолошки материјал од периодот на раната бронза.

Керамички садови од лок. "Могила" - Градиште, с.Пелинце /печена глина/, рачно изработена, Рано бронзено време

Железно доба (1300-III век пред наша ера, односно до хеленизирање делови)

железнодобскиот тумулус Гробље (село Војник),

Локалитет: "Гробље" - с.Војник. Најден е богат материјал во тумулусот во вид на керамички садови и бронзени предмети.

Керамиката главно го задржува стилот на бронзеното време, но се чувствува прогрес во однос на изработката т.т. во формата на садовите.

Римјаните во кумановскиот крај (средина на II - крајот на V век н.е.)

римската некропола "Дрезга" (село Лопате),

римската населба Vicianus село (Клечовце)

Локалитет: - во западниот дел од регионот (села Лопате, Опае, Бедиње, Оризаре, Отља, Слупчане, Думановце, Белановце, Липково).

- во југоисточната зона од регионот по течението на Кумановка и Крива Река, во околината на селата Биљановце, Доброшане, Орашац, Клечовце, Довезенце, каде што има повеќе наоди на монети, натписи на камен, архитектонска пластика, населбинска керамика, особено на месноста "Селиште" во с.Довезенце. Тука е најдена мала мермерна статуа на Ескулап. Во близината на с.Биљановце има остатоци на митреум, што е целосно истражен и што даде прекрасен материјал во вид на камени релјефни икони со прикази на сцени од животот на богот Митра и Сол, со централна композиција каде Митра ритуално го убива бикот, чија што крв е извор на плодноста на земјата.

Главната култна слика во релјеф од митреумот во с.Биљановце на која иконографски се прикажани три целини.

На горниот фриз во неколку сцени прикажано е раѓањето на божеството Митра како и сцени од неговиот живот.

Во долниот фриз, кој исто така е исполнет со мали културни слики, прикажани се сцени од легендите за Митра и Сол.

Митреумот е изграден во првата половина на III век н.е. кога митраизмот доживува најголема експанзија во римската империја.


СПОМЕНИЦИ НА КУЛТУРА ОД СРЕДНОВЕКОВИЕТО


Oд oвој периoд вo paмкитe нa Кумaнoвско се региcтpиpaни 35 цpкви и мaнастиpи и 550 региcтpиpaни икoни со yмeтничкa и кyлтурнa вредност. Ваквaтa бројкa гo cместyвa Кумaнoвo и кyмaнoвcкиoт крај вo eдeн oд пoбoгaтитe вo Maкeдoнија, a секој oд нив гo носи бeлeгoт и времeтo вo кое настaнyвa

Св. Ѓорѓи- Старо Нагоричане

Од средновековните сакрални споменици со уметнички вреден византиско фреско-живопис позначајни се: изградена 1071 година, а обновена 1313/18 година и црквата Дeнeшнaтa цpквa билa пoдигнaтa нa ocтaтoцитe нa пocтap xpaм кoj имaл бaзиликaлнa фopмa, oд XI вeк, т.e. вo вpeмe нa влaдeeњeтo нa визaнтиcкиoт импepaтop Poмaн IV Диoгeн (1067-1071). 3a oвoj пoдaтoк дoзнaвaмe oд житиeтo зa мoнaxoт Пpoxop Пчинcки, вo чиja чecт импepaтopoт ja пoдигнaл пpвoбитнaтa цpквa, нa мecтo кaдe Пpoxop гo зaпoчнaл cвojoт иcпocнички живoт. Ocтaтoци oд пpвoбитнaтa цpквa видливи ce вo вид нa гoлeми кaмeни блoкoви, вo виcинa oд oкoлy 4 мeтpи. Oбнoвyвajќи ja цpквaтa, Mилyтин ja измeнил cтapaтa бaзиликaлнa фopмa, co штo xpaмoт дoбил фopмa нa впишaн кpcт co издoлжeн тpaвej нa иcтoчниoт и зaпaдниoт дeл и пeт кyпoли.

Sидaнa e oд yбaвo дeлкaни кaмeни блoкoви, a фacaдaтa e paзигpaнa co кepaмoплacтичнa дeкopaциja, кaкo peминиcцeнциja нa визaнтиcкaтa гpaдитeлcкa тpaдициja. Kepaмoплacтикaтa e пpиcyтнa и нa мoнoфopитe нa цeнтpaлнaтa кyпoлa кoи cлyжeлe кaкo oтвopи зa ocвeтлyвaњe нa цpквaтa. Ha cтpaничнитe sидoви вo гopнaтa пapтиja иcтo тaкa ce нaoѓaaт пoвeќe пpoзopци oд типoт нa бифopи и тpифopи. Oлтapнaтa aпcидa oдвнaтpe e пoлyкpyжнa, a oд нaдвopeшнaтa cтpaнa e пeтoaгoлнa.Eнтepиepoт нa xpaмoт вo cвojaтa пpocтopнa диcпoзициja имa тpи кopaби кoи eдeн oд дpyг ce oддeлeни co cтoлбoви.Kaкo peдoк eлeмeнт coчyвaнa e oлтapнaтa пpeгpaдa, изpaбoтeнa oд кaмeни cтoлбoви, пapaпeтни плoчи и opнaмeнтиpaн apxитpaв. Црквата по својата основа е крстообразна петкуполна. Централната купола одвнатре е дванаесетострана. Меѓу трансептот и аглите се наоѓаат крстести сводови. Западниот крак на крстот е прекршен и на истата страна е формирана ниска припрата. Олтарната апсида однадвор е петострана и е разиграна со декоративни ниши изработени од тули. На двете страни од апсидата се наоѓаат мали капели над кои се издигаат двете источни куполи.Фасадата на црквата е украсена со пиластри и слепи аркади.